Likya… Günümüzden 3000 yıl öncesinden gelen kaya içine oyulmuş, Likya Kaya Mezarları için en görkemlilerinin bulunduğu bu günkü Antalya ile Dalaman çayı arasındaki topraklar. Doğa ile iç içe bu eşsiz kaya mezarları bize yüzyılların yaşam hikayelerini, ölümsüzlük çabalarını anlatır. Yada Fethiye Amintas Mezarları diyelim.
Ölümsüzlük insanların sadece bugün değil çok, çok eskiden beri insanoğlunun düşüncelerinde var olmuştur. Ama insanlar her canlının eninde sonunda yaşamının sona ereceğini bilmesine karşın bu ölümsüzlük hemen her toplumun geçmişinde var olmuştur. Bu arzunun en büyük yansıması ise ölümden sonra yeniden hayata dönme düşünce ve inancıdır.
Likya Kaya Mezarları Hakkında
Anadolu’ da günümüzden 5000 yıl öncesinden beri bu bağlamda insanlar kaybettikleri için hem bir anma yeri hem de onların daha sonraki yaşamlarına hizmet edecek mekanlar, mezarlar düzenlemeye başlamışlardır. Kültüre, ölen kişinin sosyal hayattaki önemi ve zenginliğine göre büyük, küçük, basit gösterişli mezar yapıları yapıla gelmeye başlanmıştır. En büyük, eski ve ihtişamlıları Mısır Piramitleri olmakla beraber Likya’ nın daha mütevazi ama zarif ve doğa ile yarışmayan, onunla uyum içinde olan kaya mezarlarını eşsiz kılmaktadır.
Likya kendi tarihleri boyunca özgür ve bağımsızlık konusunda özel bir yere sahiptir. Kendi dillerini hep korumuşlar ve yabancı istilalarına karşı mücadele etmişlerdir. Roma İmparatorluğu’ nun bölgede hakimiyetlerini en son kabul ettirdikleri bölge Likya olmuştur.
Yakın geçmişe kadar eski parlak dönemleri unutulmakla beraber 18. Yüzyılda yabancı gezgin ve arkeologların farkına varmaları ile yeniden keşfedilmiştir. Antik Ksantos kenti ve çevresinde kendi özgün kültürleri çerçevesinde geliştirdikleri taş işleme teknikleri şehirleri kadar anıt mezarlarına da yansımıştır. Dağların, vadilerin yamaçlarında ulaşımı zor yerlerde nerede ise tapınak boyutlarına varan Likya Kaya Mezarları en yoğun olarak MÖ 4. Yüzyıldan öncesine aittirler.
Likya Kaya Mezarları nın mimari olarak ilk dikkat çeken tipik özellikleri cephede yer alan İyon tarzı iki sütün formu üzerindeki arşitrav (alınlığın altındaki, sütun üzerindeki taş baza) ve üçgen alınlığıdır. Mezar odası bu iki sütunun arasından kayanın içine doğru oyulmuştur. Mezar odasında duvar kenarlarında oluşturulmuş taş sekiler ölülerin yatırılması ve onlara yapılan sunaklar için kullanılmıştır. Mezar odasının ve görünen cephenin büyüklüğü ölen kişinin sosyal ve ekonomik gücüne göre değişmektedir.
Mezarları Soygunları
Antik Lidya’ nın zenginliğinin en önemli kanıtlarından biri de kaya mezarlarına ölülerinin sonraki hayatlarında kullanabilmeleri için bıraktıkları eşyalardır. Bu zengin eşya ve hediyeler daha sonraları mezar hırsızlarının yapabilecekleri soygunlara kaşı önlem olarak yaptıkları uyarı ve kehanetler ile ilgili anlatılar vardır. Eğer bir kimse bu kaya mezarlarını soymaya kalkar ise tanrıların bu kişileri nasıl azap içinde cezalandırılacakları anlatılır. Likya döneminde bu türden Mezar soygunlarına karşı ağır cezalar verilmekteydi. Genel olarak Likya halkı bu cezalandırılma korkusu ve aynı zamanda ölülerine saygıdan dolayı Kaya Mezarlarına zarar vermemişlerdir ama tüm bu önlemler ile mezar soygunları engellenememiştir.
Ayrıca bu türden önemli kişilere için yapılmış Likya Kaya Mezarlarında ön cephede, alınlıkta ve içeride mezar odasındaki duvarlarda kaya kabartmalar bulunmaktadır. Bu Likya Kaya Mezarlarında en çok rastlanan tema cenaze yemeği ve seronomisini anlatan sympozyum betimlemesi kullanılmıştır. Kabartma Sympozyum betimlemelerinin yanı sıra ayrıca kahramanlık öyküleri, antik mitolojilerde özgün bir yer tutan Bellerophon ve Chimaira teması işlenmiştir. Bu mitolojiye göre kahraman Bellerophon yine antik mitolojinin ünlü kanatlı atı Pegasus ile birlikte üç başlı canavar Chimaira’ yı ateşler saçarak öldürüp halkı kurtarması anlatılır.
Likya Kaya Mezarları yapımı yüzyıllar boyu devam etmiştir. Birçoğu birbirlerine oldukça yakın gruplar oluşturmuşlardır. Bazı gruplarda kaya mezarları birbirlerine yakın olarak kadar çok yapılmıştır ki bugün için insanları hayrete düşürmektedir. Yamaçların çevresinde uçan kuşlarla birlikte sanki sayıları yüzlerle ifade edilebilecek kuş yuvalarını andırmaktadırlar. Likya Taş Mezarlarının günümüzdeki şöhretinin sırrı aynı zamanda bu doğal çevre ile ne kadar uyumlu bütünleştiklerinde yatar.
Kendi kültür ve zenginliklerini kayalara oydukları sanat eseri düzeyindeki Kaya Mezarları ile günümüze kadar taşıyan Likya’ lıları anlamanın en iyi yolu bu bölgeye yapılacak ziyaretleri ile olabilir. Yakın zamana kadar karayolu ile ulaşımı zor ve zahmetli olan bölge için en mükemmel yol bugün dünyanın en güzel yürüyüş rotalarından biri olan Likya yoluna kullanmaktır. Olağan üstü doğa ve antik kültürün kanıtları arasında Muğla, Fethiye ilçesi Ovacık, Antalya Geyikbayırı köyüne uzaman bu müthiş 550 kilometrelik rota Likya Kaya Mezarları, Likya kültürü ve sonrasındaki Roma dönemini görebileceğiniz müthiş bir deneyim olacaktır.
